داعش؛ بررسی اهداف، ماهیت و روند شکل‌گیری

چکیده

منطقه خاورمیانه در مرحله حساسی قرار گرفته و روند رخدادها به سمتی پیش می رود که بحران سازی به روندی عادی در کشورهای دارای ساختار شکننده تبدیل شده است. مطرح شدن دولت خلافت اسلامی در عراق و سوریه نوعی فضای کلی را در بر می‌گیرد؛ خلافت در فضایی است که مرز را نمی‌شناسد. دولت خلافت اسلامی به معنای فضای فرامنطقه‌ای واقعیتی اجتماعی است که تحت تأثیر قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بازتولید شده و تضادهای آن رو به افزایش است و خشونت این تضادها را تشدید می‌کند. از جمله گام های اصلی و اولیه مبارزه بر علیه تروریسم، مبارزه با تفکری است که باعث ایجاد گروه های تروریستی چون القاعده و داعش می گردد؛ با وجود عدم مبارزه با این تفکر و ریشه های شکل گیری آن ، این تفکر و سطوح گسترش آن، روز به روز عمیق تر می شود.

در واقع سقوط دیکتاتورهای منطقه فرصت ایده آلی را برای سلفی ها مهیا کرده و جریان سلفی گری فعالانه ترین موضع را در قبال بیداری اسلامی اخذ کرده است تا در راستای عملی کردن اهداف و عقاید منحرف خود گام بردارد. بنابراین به نظر می رسد اساسی ترین راهکار برای جلوگیری از اندیشه سلفی گری و زاییده های تفکری آن همچون داعش، روشنگری بنیادین و اساسی در جوامعی است که این جریان منحرف در آنها ریشه دوانده و ارائه الگویی عملی از حکومت اسلامی است که در تمامی زیرساختها مبانی صحیح و به دور از اشکالی را برمبنای وحی الهی در بر داشته باشد.  

واژگان کلیدی: داعش، تروریسم، سلفی،دولت اسلامی عراق و شام

مقدمه

این روزها، اصلی‌ترین خبری که از خاورمیانه به جهان منعکس می‌شود، اقدامات تروریستی «دولت اسلامی در عراق و شام» یا همان «داعش» است. این گروه چندین سال تحت عنوان «دولت اسلامی عراق»در این کشور به فعالیت می‌پرداخت اما حدود یک سال پس از بحران سوریه، به این کشور نیز ورود کرد تا کلمه «شام» در انتهای عنوان سابق‌اش بیاید و به «داعش» تبدیل شود. می توان گفت که "داعش" یا همان "دولت اسلامی در عراق و شام" که مدتی است پا به عرصه وجود گذاشته، همان جهشی است که از میان تفکرات گروه "القاعده" بیرون آمده و توسعه یافته، به گونه ای که تبدیل به غولی شده که تمامی افراد و اشیای اطراف خود را تهدید می کند( اسد، 1388).

حالا اما اصلی‌ترین تحرکات این گروه نه در سوریه که بخش‌هایی از آن را در تصرف دارد، که در عراق است. حضور داعش در اعتراضات مردمی‌ اهل تسنن استان الانبار که چندین ماه به طول کشید، امری بود که نهایتا موجب شد تا نوری المالکی فرمان برچیدن تحصن‌های مردمی در میادین این استان را صادر کند تا عملا جنگ با داعش آغاز شود. لذا فعالیت‌های تروریستی داعش نه مختص شرایط کنونی که چندین ماه است صورت می‌گیرد. اما ارتش عراق تا حدی توانسته بود از پیش‌روی آن جلوگیری کند هر چند برخی شهرهای این کشور تحت اشغال داعش بود.

پیشینه و روند شکل گیری

ماهیت

سلفیه در یک قرن اخیر نخستین جریان اسلام گرا بوده که موفق به تشکیل حکومت شده است. پس از تلاش های این جریان در قرن ۱۸ میلادی که منجر به دو بار تشکیل دولت توسط آل سعود و آل شیخ و سقوط این دولت ها توسط والیان عثمانی در مصر شد، در اوایل دهه ۱۹۳۰، مقارن با جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراطوری عثمانی، عبدالعزیز آل سعود توانست بر اساس هم پیمانی تاریخی بین جدش محمدبن سعود با محمدبن عبدالوهاب، اکثر مناطق جزیره العرب را تصرف و دولت سوم سعودی را پایه ریزی کند. بدین ترتیب نخستین دولت سلفی در جزیره العرب و سرزمین های مقدس اسلامی شکل گرفت. سلفی ها در دهه ۱۹۳۰، مکه و مدینه ام القراء مسلمانان را زیر سلطه خود گرفته و از پایگاه پرده داری بیت... الحرام به نشر دعوت خود پرداختند. علاوه بر پرده داری کعبه، کشف نفت و دستیابی به منابع مالی گسترده به کمک عبدالعزیز آمد تا بهتر بتواند پایه های حکومت خود را محکم کند. پیوند خوردن بین درآمد نفت و دعوت سلفی در عربستان در طول بیش از۸۰ سال، باعث ایجاد جایگاه منحصر به فردی برای این تفکر مهجور شد. بطوری که دعوت سلفی و پذیرش عقاید سلفیون از مرزهای سنتی و جغرافیایی حنابله فراتر رفت و از بین پیروان سایر فرق فقهی اهل سنت نیز پیروانی کسب کرد. دولت اسلامی در عراق در ابتدای تأسیس، خود را گروهی سلفی جهادی معرفی کرد که هدفش اجرای شریعت اسلام و احیای خلافت اسلامی است.

)http://www.aftabir.com/articles/view/politics/world/c1_1411154784p1.php(

ریشه داعش به نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی برمی گردد. آن زمان یعنی در سال ۱۹۹۵ میلادی ابومصعب زرقاوی در صفوف نیروهای جهادی افغانستان حضور داشت و با نیروهای آمریکایی در این کشور مبارزه می کرد. او در افغانستان گروه التوحید و جهاد را تشکیل داده و برای خود اعتباری کسب کرده بود.

ابو مصعب زرقاوی که از اتباع اردن محسوب می شد بعد از اشغال عراق به دست نیروهای آمریکایی به این کشور سفر کرد و با چند نفر از همکاران خودش در سال ۲۰۰۴ رسما با اسامه بن لادن رهبر القاعده بیعت کرد.

آنها «جماعه توحید و جهاد» را تشکیل دادند و بیعت این گروه با «اسامه بن لادن» یکدفعه آنها را به مهمترین شاخه القاعده در عراق تبدیل کرد. این گروه با عملیات انتحاری در عراق به یکی از قدرتمندرین گروه های تروریستی در این کشور تبدیل شده بود.عملیات های تروریستی آنها به بهانه مقابله با نظامی های آمریکایی همچنان ادامه داشت تا اینکه زرقاوی همان سال کشته شد و اوضاع به دست «ابوحمزه المهاجر» رسید. در پایان همان سال اتفاق دیگری هم افتاد. گروه «دولت اسلامی عراق» به ریاست «ابوعمر البغدادی» تشکیل شد. تشکیل دولت اسلامی عراق در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ در پی نشست چندین گروه مسلح اعلام شد. آنها در ۱۵ اکتبر سال ۲۰۰۶ میلادی و طی نشست بین گروه های مسلح در چارچوب معاهده موسوم به «حلف المطیبین»، ابوعمر البغدادی را به عنوان سرکرده این گروه جدید انتخاب کردند. در مورد پیمان مطیبین باید گفت: پیمان و عهدی بود که توسط جمعی که در آن وقت مجلس شورای مجاهدان در عراق نامیده می شد به وجود آمد. این اتحاد و پیمان بین گروه های مجلس شورای مجاهدان در عراق و شام ارتش فاتحان، سربازان صحابه، و گردان های یاران توحید و سنت شکل گرفت.

در سال ۲۰۰۷ و بعد از گذشت تنها چند ماه ابوحمزه مهاجر رهبر گروه القاعده در عراق با ابو عمر بغدادی بیعت کرد تا به این ترتیب گروه القاعده با دولت اسلامی ادغام شود و گروهی جدید تحت عنوان دولت اسلامی عراق به وجود آید.

روند شکل گیری

فعالیت نظامی داعش به طور آشکار، نخست در سوریه آغاز شد. داعش در ابتدا موفق شد بخش‌هایی از شمال سوریه را تصرف و تقریباً سراسر استان رقه را تصاحب کند. سپس همزمان با اقدام نظامی در سوریه، علناً به عراق حمله کرد و موفق شد رمادی و فلوجه ـ مرکز استان انبار ـ را در عراق بگیرد. در سال ۱۳۹۳ (۲۰۱۴ میلادی) داعش با گسترش اقدام نظامی خویش توانست موصل ـ دومین شهر عراق ـرا تصرف کند و بخش زیادی از خاک عراق از جمله تکریت را نیز به دست آورد. سپس در سوریه نیز پیشروی کرد و منطقه‌هایی که دست دیگر مخالفان نظام سوریه در استان‌های دیرالزور و حسکه بود را به دست آورد.

ادوارد اسنودن، کارمند سابق آژانس امنیت ملی آمریکا و افشاگر اسناد طبقه‌بندی شده این آژانس فاش کرد ابوبکر البغدادی، رهبر داعش ساخته و پرداخته همکاری‌های امنیتی میان سازمان اطلاعات انگلیس، آمریکا و سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی (موساد) است. وی گفت: همکاری میان این سه سازمان شرایط را برای ظهور پدیده‌ای به نام دولت اسلامی عراق و شام (داعش) فراهم کرد. بنا به گفته اسنودن همکاری میان آژانس‌های امنیتی و جاسوسی این سه باعث شده تا شبکه‌ای تروریستی به نام داعش شکل بگیرد که توانایی جذب افراد تندرو و افراطی از سراسر جهان را داشته باشد. به استناد مطالب فاش شده توسط اسنودن این طرح براساس نقشه‌ای از پیش طراحی شده با نام "لانه زنبور" اجرا شده است که از نقشه‌های پیشین سازمان اطلاعات انگلیس برای حمایت از اسرائیل بوده است.

این نقشه توسط آژانس امنیت ملی آمریکا و دو هم‌پیمان آن اجرا شده و براساس آن مقرر شده تا دینی جدید با نشانه‌ها و نمادهای اسلامی شکل بگیرد که در بردارنده احکام افراطی باشد. از خصوصیات دین جدید این است که هرگونه تفکر غیر همسو یا مخالفی را برنتابد و از بین ببرد.

)http://www.khabaronline.ir/detail/364457/World/middle-east(

باورها و اندیشه‌ها

داعش پس از گرفتن موصل بیانیه تشکیل خلافت اسلامی با خلیفگی ابوبکر بغدادی را صادر کرد و فعالیت‌های حکومتی خود را که از پیش بیشتر در سوریه آغاز شده‌بود گسترش داد و نام خود را از «دولت اسلامی عراق و شام» به «دولت اسلامی» تغییر داد. دولت اسلامی در مدت کوتاهی بدلیل قانون‌های سختگیرانه و مجازات‌های سنگین شهرت جهانی پیدا کرد.

می توان گفت ریشه ی باورها و اعتقادات داعش در واقع برگرفته از تشکیلات یک گروه از سلفی‌های جهادی در عراق به رهبری ابومصعب زرقاوی می‌باشد. او در اعلامیه‌های خود همواره به فتواهای ابن تیمیه استناد می‌کرد. ابن تیمیه پدر معنوی همه گروهای جهادی است. افکار وی به طور روشن و صریح با اندیشه و عقل بکلی مخالف است مگر اینکه آن فکر و اندیشه در راستای تایید نقل و احادیث باشد. او هرگونه تعامل با کفار و مشرکین را حرام می‌داند. او از جمله تفکرات اسلامی شیعیان را نیز مردود و آنها را کافر می‌داند. گروههای جهادی برپایی حکومت دینی و اجرای شریعت اسلامی را وظیفه شرعی خود می‌دانند.

)http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-isis-video-20140620-story.html(

داعش بخاطر تفسیر و قرائت خشن وهابیت از اسلام و خشونت وحشیانه‌اش برضد شیعه و مسیحیان معروف است و به‌قدری تندرو و سخت‌گیر است که با دیگر گروه‌های اسلام‌گرای سلفی ازجمله جبهه النصره شاخه رسمی القاعده در سوریه نیز درگیر جنگ شده و در فوریه ۲۰۱۴ ایمن الظواهری، رهبر القاعده به‌طور رسمی هر گونه انتساب این گروه به القاعده را رد کرده‌است( 17793712/ http://www.dw.de).

تکفیر گروه‌های دیگر از سوی داعش یک بدعت یا امر جدیدی نیست، چون وقتی تکفیر به سلاحی رایج در میان گروه‌های القاعده‌ای تبدیل می‌شود، کسی یا گروهی را مستثنی نمی‌کند. در عراق رایج است که داعش تمام گروه‌های فعال در عرصه میدانی عراق را از ارتش اسلامی عراق و جماعت أنصار السنة – هیأت شرعی گرفته تا جبهه اسلامی مقاومت عراق (جامع) و جنبش مقاومت اسلامی (حماس) را تکفیر و آنها را مزدور و مرتد می‌داند. در سوریه نیز داعش برخی از گروه‌های تروریستی هم کیش خود مانند النصره و جبهه اسلامی را مرتد می‌داند.

رهبران القاعده به خوبی آنچه در الجزایر و افغانستان رخ داد را به یاد می‌آورند، اینکه چگونه گروه‌های جهادی علیه یکدیگر صف کشیدند و همدیگر را به گلوله بستند، چون دیدگاه‌های یکدیگر را نمی‌پذیرفتند و همدیگر را به بدعت متهم می‌کردند. همین وضعیت هم اکنون در عراق در حال تکرار است و داعش هم اکنون عملیات تسویه حساب‌های داخل القاعده را برعهده دارد، به گونه‌ای که عناصر النصره و ارتش اسلام و جبهه اسلامی به بهانه‌های واهی توسط داعش به قتل می‌رسند.

در واقع داستان نزاع بین امرای جهاد و بیعت امرا و عدم بیعت آنها همه و همه از اعتقادات وهابی آنها نشات می‌گیرد، به عنوان مثال مشاهده کردیم، چگونه وقتی سرکرده النصره با الظواهری بیعت کرد، سرکرده سعودی داعش در سوریه خونش را مباح کرد و توطئه‌ای برای ترور وی تدارک دید، اما الجولانی از آن نجات یافت.

داعش، بازتاب وهابیت

کسانی‌که تاریخ حکومت وهابی سعودی را خوانده‌اند، می‌دانند که این حکومت دارای سه دوره است و در آن چه جنگ‌ها و چه قتل‌ها و چه کشتارها و تکفیرها صورت نگرفته است، به همین دلیل آنچه هم اکنون از سوی داعش در عراق و سوریه رخ می‌دهد، نمی‌تواند، امور عجیبی باشد، به عبارتی داعش گروهی به رگ و ریشه نیست بلکه گروهی است که نماد و بازتاب وهابیت است، به همین دلیل است که این گروه تا این اندازه مورد پسند و حمایت سعودی‌های وهابی است، چون اعتقادات و خط مشی‌اش منطبق با اعتقادات و خط مشی وهابیت است. دولت داعش را باید نمونه اصلی حکومت سعودی دانست که نه از حیث محتوا و نه از حیث ظاهر هیچ تفاوتی با آن ندارد.

حاکمیت ایدئولوژی «تکفیر، مهاجرت و جهاد» بر داعش

اگرچه طرف‌های حامی این گروه‌های تروریستی تلاش می‌کنند تا به نحوی از ارتباط خود را با این گروه‌ها انکار و از آنها اعلام برائت کنند، اما مشاهده می‌شود، همان اصولی که ایدئولوژی وهابیت بر آن متمرکز است، یعنی «تکفیر، مهاجرت و جهاد» بر ادبیات این گروه‌ها نیز چه در سوریه و چه در عراق حاکم است.

درست است که داعش در صفوف خود افرادی از بازماندگان رژیم سابق بعث و دیگر گروه‌ها از جمله اخوانی‌ها را دارد، اما هیچ کس نمی‌تواند، منکر حمایت‌های مالی ایدئولوژیکی، سازمانی و تبلیغاتی عربستان سعودی از آن شود.

جالب آنکه باوجود درگیری‌های مسلحانه میان داعش و النصره در عرصه سوریه و درخواست «ایمن الظواهری»، سرکرده گروه تروریستی القاعده از داعش مبنی بر خالی کردن عرصه به سود النصره باز، حمایت از داعش به قوت خود برقرار است و شخصی همچون «ولید الطبطبائی»، نماینده سابق کویت داعش را برداران خود خواند و خواهان عدم تکفیر آنهاست.

بربالای مقرها و قرارگاه‌های داعش جملات قصار و نشانه‌های القاعده‌ای کاملا آشکار است که در اصل جملات و نشانه‌های وهابی است و دعوت آنها به توحید و ملزم کردن آنها به حضور در مساجد و ادای نماز جمعه و جماعت به همان شیوه‌ای صورت می‌گیرد که وهابیت آن را انجام می‌دهد، همانگونه که نگاهی به دیدگاه‌ها و خط مشی فکری آنها به راحتی نشان می‌دهد که وهابیت الهام بخش آنها در تمام امور است.

اقدامات داعش در تکفیر دیگر گروه‌های همفکر و القاعده‌ای بخشی از اندیشه‌ها و اصول فکری وهابیت است و نمونه این تکفیر و کشتن خودی‌ها را می‌توان در میان برادران عبدالعزیز و پسرانش مشاهده کرد که چگونه بر سر تقسیم غنایم به جان هم می‌افتادند.

آنچه «داعش» را از دیگر گروه‌های تروریستی حتی از «جبهه النصره» و «ارتش اسلام» و «جبهه اسلامی» با وجود وحدت ایدئولوژیکی که همان «وهابیت تکفیری و تندرو» و سرنوشت و دشمن مشترک است، متمایز می‌کند، این است که داعش «طرحی جهادی – فراکشوری» است و همین موجب می‌شود تا این گروه تروریستی از لحاظ اجرای طرح خود به طرح وهابیت تندرو بیش از پیش شبیه باشد.

داعش در شهرهای تحت سلطه خود از جمله رقه سوریه قوانین سفت و سخت مبتنی بر شریعت را اجرا می‌کند. دستان دزدها در ملاء عام قطع می‌شود، هر روز اعدام‌های گروهی در خیابان رخ می‌دهد و زن‌ها حتی اجازه ی مراجعه به پزشک هم ندارند. داعش در سوریه بلافاصله دفاتری با عنوان «حسبه» راه‌اندازی کرد تا بر اجرای شریعت اسلام نظارت کند. دفاتر دیگری هم با نام «دعوا» راه‌اندازی شد تا ایدئولوژی داعش را تبیین و تبلیغ کند. نیروهای این گروه اسلام‌گرای تندرو عکسی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که نشان می‌داد داعش افرادی را که در مناطق تحت کنترل آن‌ها در سوریه روزه‌خواری کردند، در ملاء عام شلاق زدند. نیروهای این گروه اسلام‌گرای تندرو هرگونه تجارت ساکنان شهرهای تحت کنترل خود به دور از اجازه و کنترل داعش را ممنوع اعلام کردند.^[۲۸] در راستای مقرراتی که این‌گروه برای نحوه ی حجاب و لباس زنان وضع کرده‌است، زنان موصل را تهدید کرد در صورت عدم رعایت حجاب کامل و نپوشاندن تمام صورت خود، به شدت مجازات خواهند شد. داعش در بیانیه‌ای اعلام کرده است، شروطی که برای لباس و زینت زنان وضع کرده، تنها برای جلوگیری از فساد و خودنمائی آنان است، و این محدودیت‌ برای آزادی آنها محسوب نمی‌شود، بلکه از ابتذال ممانعت می‌کند. در این بیانیه همچنین آمده است هر کس این مقررات را رعایت نکند و باعث فتنه و فساد شود، بازخواست و به شدت مجازات می‌شود تا جامعه مسلمانان و دین حفظ شود(/2006/10/http://www.longwarjournal.org/archives)

جغرافیای حضور داعش

داعش امروزه منطقه وسیعی از سوریه و عراق را در اختیار دارد و هدف آن در قدم اول تصرف تمام عراق و منطقه شامات است. اما شبه جزیره عربی و شمال آفریقا و اندلس تا خراسان بزرگ نیز در نقشه ترسیمی آنها وجود دارد. داعش نخست بار در خلال جنگ داخلی سوریه اعلام موجودیت کرد. آنان با دیگر معارضان مسلح و حتی دیگر گروه‌های تروریستی مانند نصرت درگیر شدند. سپس به عراق نیز وارد شد و فعالیت خود را به آنجا نیز گسترش داد. داعش در سوریه متحمل شکست‌هایی در مقابل جبهه النصره شده‌است اما در ژوئن ۲۰۱۴ موصل، دومین شهر بزرگ عراق را به تصرف خود درآورده‌است. داعش با هدف تشکیل دولت اسلامی عراق و شام علاوه بر موصل، مناطق تکریت، دهلاویه و یثرب را نیز به تصرف خود در آورده‌اند. داعش صریحاً می‌گوید که هدفش تشکیل یک دولت اسلامی است.

 

سوریه

داعش بسیاری از بخش‌های سوریه منجمله شهر رقه رابه تصرف در آورد. این شهر را «قلب تپنده» گروه داعش می‌دانند. شهر رقه پایتخت خلافت اسلامی داعش نامیده شده است.

به گزارش خبرگزاری دویچه‌وله، شبه‌نظامیان داعش در روز جمعه ۲۰ ژوئن ۲۰۱۴، یک گذرگاه مهم مرزی عراق با سوریه را به تصرف خود درآوردند. آنها به سوی یک شهر مرزی به نام القائم پیشروی کرده و موفق شدند کنترل شهرداری این منطقه را بدست بگیرند که مرزبانان عراقی در نتیجه شنیدن این خبر، «به‌سرعت پست‌های خود را ترک کرده و پا به فرار گذاشتند». این گذرگاه مهم بین عراق و سوریه، از روز ۲۱ ژوئن به طور کامل در دست شبه‌نظامیان داعش قرار گرفته است و در نتیجه، داعش می‌تواند به آسانی از این گذرگاه برای منتقل کردن منابع خود بین سوریه و عراق استفاده کند.

) http://www.dw.de/p/1cnad(

با چیرگی داعش بر چندین منطقه در نزدیکی شهر دیرالزور و همچنین تسلط کامل بر این شهر استراتژیک، در (۲۷ تیر ۱۳۹۳ / ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۴) یک سوم از خاک کشور سوریه (بیشتر مناطق شمال و شرق) عملاً زیر کنترل تروریست‌های جهادی داعش قرار گرفت (172886www.entekhab.ir/fa/news/).

عراق

داعش در نیمه دوم سال ۲۰۱۳ نزدیک به ۱۴۰۰ خانه را در عراق منفجر و ویران کرد. طی این حملات، ۱۹۹۶ نفر کشته و ۳۰۲۱ نفر زخمی شدند(http://www. funnos.com/16387  ).

در دی ۱۳۹۲/ ژانویه ۲۰۱۴ پس از به آتش کشیدن چادر معترضین در استان‌های سنی‌نشین عراق توسط نیروهای امنیتی، و عقب‌نشینی ارتش از دو شهر رمادی و فلوجه، نیروهای دولت اسلامی عراق و شام از این فرصت استفاده کردند و نیمی از شهر فلوجه و قسمتی از شهر رمادی را به تصرف خود درآوردند و در این دو شهر به ایجاد ایستگاه‌های ایست و بازرسی مبادرت ورزیدند. عشایر عراق، در نبودِ ارتش، به مقابله با این گروه می‌پردازند. در نهایت، داعش توانست کنترل کامل فلوجه را در دست بگیرد ولی طی نبرد، سرکرده داعش در رمادی کشته و کنترل این دو شهر از دست آنان خارج شد. هرچند داعش برای فلوجه یک والی تعیین کرده است. پس از عقب‌نشینی داعش از این دو شهر در عملیات انتقام محمد در صحرای الانبار ، نبرد میان عشایر منطقه، پلیس محلی، ارتش عراق، نیروهای داوطلب از دیگر مناطق عراق از یک طرف و نیروهای داعش از طرف دیگر در استان الانبار عراق در جریان است.

(www.http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=56317)

حمله به شمال عراق

در ژوئن ۲۰۱۴، پنج‌هزار نفر از افراد مسلح داعش به‌طور کامل شهر موصل را به تصرف درآوردند و همه شهر را در اختیار گرفتند. این در حالی است که قبل از این آمار، تنها سه‌هزار نفر از نیروهای داعش در شهر مستقر بودند که ۲۵۰۰ نفر آنها از خارج از این استان آمده‌بودند و با سرویس‌های اطلاعاتی موجود در شهر موصل و پانصد نیروی دیگر موجود در این شهر توانستد شهر را به تصرف درآورند و نیروهای خود را افزایش دهند. این افراد، با حمله به زندان بادوش در نینوا، بیش از ۱۴۰۰ زندانی را آزاد کردند. افراد مسلح همچنین به زندان التسفیرات و زندان مدیریت مبارزه با تروریسم در این منطقه حمله کردند و ده‌ها زندانی را از این دو زندان آزاد کردند. همچنین، انبارهای ذخیره مواد تسلیحاتی استان الانبار، مراکز امنیتی و نظامی و ساختمان شعبه‌ای از بانک مرکزی در منطقه الدواسه را در دست گرفتند. افراد مسلح، با حمله به انبارهای سلاح، همه انواع سلاح‌های سنگین، ازجمله بالگردها و خودروهای زرهی و تانک‌ها را تصاحب کردند. شورشیان، کنسولگری ترکیه را در این شهر تصرف کردند. در برخی عکس‌هایی که یکی از سایت‌های وابسته به داعش منتشر کرده‌است، داعشی‌ها شیعیان غیرنظامی عراقی را به مکانی نامعلوم انتقال داده و درحالی‌که دستان آنها را بسته‌اند به رگبار می‌بندند. این گروه همچنین اقدام به انتشار تصاویری کرده که اعدام‌های میدانی به اجرا گذاشته شده توسط آن علیه نیروهای پلیس عراق را نشان می‌دهد. در این تصاویر نشان داده شده که داعش با شلیک به سر اقدام به اعدام این نیروهای عراقی کرده است.

پالایشگاه بیجی، پایگاه هوایی اسپایکر و سد حدیثه سه مرکز استراتژیک، حیاتی و زیربنایی است که داعش در عراق به دنبال آن است. این گروه بارها تلاش کرده‌اند که این اماکن را از دست نیروهای عراقی خارج کنند اما تلاش‌های آنها به نتیجه نرسیده است (166141 http://www.entekhab.ir/fa/news/) .

حضور در دیگر کشورها

فعالیت در اردن

گروه دولت اسلامی عراق و شام شاخه دیگری را برای به کار گرفتن اعضای جدید در اردن تاسیس کرد که به گفته مسئولان این گروه هدف این شاخه جدید اعزام نیرو و همچنین ارسال سلاح به کشورهای همجوار است.

(http://www.fararu.com/fa/news/194271 )

اعلان جنگ به دولت لبنان و آزادسازی زندانیان مسلمان

ابوبکر البغدادی سرکرده داعش پس از چند روز از اعلام خلافت در عراق و سوریه، با اعلام ورود به مرحله جدیدی از «جهاد»، تصمیم خود را برای فراری دادن زندانیان «اسلامگرا» از زندان‌های مختلف، از جمله زندان «رومیه» در لبنان علنی کرد. یک پیام صوتی از بغدادی منتشر شد که در آن آمده است: به شما بشارت می‌دهیم از شروع مرحله جدیدی از نبرد که آن را با طرحی به نام «تخریب دیوارها» آغاز می‌کنیم. در این طرح به یکی از مهمترین اولویت‌ها می‌پردازیم که همان «آزاد کردن اسرای مسلمان» در هر مکان؛ و نیز تعقیب و کشتن «جلادان» آنهاست که قضات و بازجوها در صدر این لیست قرار می‌گیرند... ای اسرای ما! بدانید که هرگز از شما غافل نشدیم و همیشه تصویر شما در ذهن ماست.

 )http://www.maddahnews.ir/fa/news/(3950

پیش‌تر و در پی انتشار اطلاعاتی در خصوص احتمال حمله به زندان رومیه توسط گروه‌های تروریستی، دستگاه امنیتی لبنان تدابیر شدید امنیتی را در اطراف این زندان اتخاذ کردند( 170947 http://www.entekhab.ir/fa/news/ ).

الزام لغو موافقت‌نامه سایکس-پیکو توسط داعش

داعش بر این عقیده می‌باشد که مرزهای کنونیِ بین کشورهای اسلامی که حاصل تجزیه امپراتوری عثمانی است، نتیجه موافقت‌نامه منعقده ی سایکس-پیکو بین فرانسه و بریتانیا است و باید برچیده گردد و مرزها باید به حالت پیش از جنگ جهانی اول باز گردد.

اختلافات داخلی و بین گروهی

در آوریل سال ۲۰۱۳ میلادی “ابوبکر بغدادی” رهبرگروه “دولت اسلامی عراق” اعلام کرد که فعالیت های خود را تا شام گسترش خواهد داد و به “جبهه النصره” خواهد پیوست تا از این به بعد گروه تحت عنوانی جدید به نام دولت اسلامی عراق و شام “داعش” باشد. اما این امر با مخالفت “ابومحمدجولانی” رهبر “جبهه النصره” رو به رو شد. جولانی اعلام کرد که گروه متبوعش تابع گروه اصلی القاعده به رهبری “الظواهری” است.

چندی پیش “ظواهری” در پیامی صوتی از “بغدادی” خواست تا گروه دولت اسلامی را در سوریه منحل و به برنامه ی جداسازی قلمرو فعالیت احترام بگذارد به این صورت که مرکز فعالیت دولت اسلامی در عراق و به رهبری “بغدادی” باشد و جبهه النصره نیز به رهبری “جولانی” در سوریه فعالیت کند.

اما این دستور با واکنش منفی بغدادی رو به رو شد به گونه ای که وی ظواهری را به مخالفت با شرع واستراتژی تعیین شده متهم کرد و در پیامی گفت: مادامی که رگی در ما می زند و پلک چشمی تکان می خورد دولت اسلامی در عراق و شام باقی خواهد ماند و از آن کوتاه نخواهیم آمد تا اینکه خداوند آن را پیروز گرداند یا اینکه کشته شویم.

از زمانی که “ابی ابراهیم موصلی” – یکی از رهبران معروف دولت اسلامی- در نواری صوتی که سایت “منبر رسانه ی جهادی” در ۸ آوریل جاری آن را منتشر کرد ایمن الظواهری را مورد حمله لفظی قرار داد، اختلاف بین جولانی و بغدادی به اختلاف بین بغدادی و ظواهری تبدیل شد. عنوان پیام “موصلی” در این نوار صوتی این بود: “پیامی از دولت اسلامی عراق و شام برای گروه جهادی القاعده. سخنان برق آسای آتشین ما خطاب به ایمن الظواهری تشنجی منحرف”

در ادامه ی این پیام صوتی آمده است: “حوادثی که در میدان جهاد در عراق و شام شاهد آن هستیم و طوفان هایی که پایه های دولت اسلامی عراق و شام را لرزاند چیزی نبود جز نتیجه ی مکر و حیله ی افرادی که نه به پیروزی های خود بلکه به پیروزی های رهبران جهادی مباهات می کنند و به آن دل خوش کرده اند و مکر و حیله ی کسانی همانند ابو خالد السوری (از رهبران بارز القاعده که در حلب در شمال سوریه کشته شد) و گروهک دست نشانده ی شیخ دروغین ایمن الظواهری که دایم درآتش فتنه می دمند...

و آخرین مورد از حملات لفظی دولت اسلامی به رهبری ابوبکر البغدادی به ایمن الظواهری زمانی بود که نواری صوتی از ظواهری منتشر شد و در آن قتل ابوخالد السوری از رهبران جهادی معروف را به شدت محکوم و آن را به دولت اسلامی عراق و شام نسبت داده بود.

اکنون اختلاف بین داعش و النصره به اختلاف بین داعش و القاعده تبدیل شده است. شواهد و قراین نشان می دهد که اختلاف بین القاعده و شاخه ی آن در عراق از زمان ابومصعب الزرقاوی بسیار مألوف و مرسوم بوده است تا جایی که تحلیلگران معتقدند القاعده عراق از زمان به وجود آمدن تاکنون هیچ پیروی و تبعیتی از القاعده مرکزی نداشته و فقط از نظر اسم به آن منسوب بوده است.

سابقه ی ارتباط بین جولانی و بغدادی به قبل از بحران سوریه برمی گردد. از زمانی که جولانی با گروه بغدادی بیعت داد مبنی بر اینکه تحت فرماندهی وی در عراق بجنگد قبل از اینکه به سوریه منتقل شود بنا به اعترافات خود “جولانی” جبهه النصره با کمک مالی و نظامی “دولت اسلامی در عراق” تشکیل شده است به همین دلیل “بغدادی” جبهه النصره را شاخه ای از گروه خود می دانست که به دست یکی از سربازانش تشکیل و با کمک مالی خود اداره می کند. اما جولانی با رد پیشنهاد بغدادی و اعلام پیروی از گروه القاعده نشان داد که دیدگاهش نسبت به گروه النصره با نظر بغدادی متفاوت است.

نقاط اصلی اختلاف حول چند محور است:

اولین محور اختلاف مربوط به “محدوده ی اختیارات جهادی“ گروه زرقاوی است. مراد مسأله ی محوری اجتناب از ریختن خون مسلمانان و کوچک شمردن قتل غیرنظامیان و مردم بی گناه به بهانه نزاع و جنگ با آمریکایی ها در عملیات جهادی و جنگی است که گروه زرقاوی انجام می دهد نظیر بمب گذاری ها و عملیاتی که در محل تجمع عمومی مانند بازارها و بخش های مسکونی صورت می گیرد و جان غیرنظامیان و بی گناهان را می گیرد به علاوه عملیات گروگانگیری و اعدام های دسته جمعی.

دومین محور اختلاف مربوط به “تعیین دشمن واقعی” است. القاعده و گروه ظواهری شیعه را دشمن اول و اصلی خود ندانسته و عموم شیعه را نیز تکفیر نمی کنند و هدف اصلی خود را حمله به محل تجمع نیروهای غربی می دانند بر خلاف گروه زرقاوی که شیعه را عملا کافر می داند و موضع گیری خصمانه ای چه بسا بیشتر از آمریکایی ها با شیعه دارد.

به نظر می رسد که افکار و معیارهای مطلوب گروه زرقاوی خیلی واضح و ملموس در افکار و نحوه ی عملکرد گروه داعش قابل مشاهده است. از این جهت که تمام جنگ هایی که داعش در آن شرکت دارد رنگ فرقه ای دارد شهروندان عادی و افراد بی گناه را هدف قرار می دهد با گروه های مسلح دیگر که در میدان هستند درگیر است و مرتکب گروگانگیری و اعدام های دسته جمعی نیز می شود.

از منظر ایدیولوژیک بدین گونه می توان اختلاف بین گروه بغدادی و گروه جولانی را تفسیر و توجیه کرد. از این نگاه که:

1. گروه النصره موضع گیری نسبتاً ملایم تری نسبت به عموم شیعه دارد

2. مانعی نمی بیند که برای اسقاط نظام بشار اسد با گروه های غیراسلامی موجود در میدان ائتلاف کند

3. به نظر نمی رسد که گروه النصره همانند سربازان گروه داعش مرتکب اقدامات خشن و تند بر ضد شهروندان عادی و غیر نظامیان شده باشند.

به نظر می رسد مبانی تفکر گروه دولت اسلامی عراق و شام “داعش” خود محور اساسی اختلاف باشد. گروه بغدادی با این تفکر که خود دولتی مستقل هستند اعلام حکومت و امارت می کنند و براساس دیدگاه خاص خود حدود و احکام را نیز اجرا می کنند در حالی که گروه جولانی خود را دولت نمی داند بلکه گروهی مجاهد و مبارز می داند و نه تنها احکام را بر شهروندان سوریه ای اجرا نمی کند بلکه سعی بر تحمیل افکار خود به دیگر گروه های مبارز نیز ندارد.

فرق اساسی دیگر بین دو گروه داعش و النصره در نزدیکی آن دو به واقعیت موجود سوریه و در نظر گرفتن این ویژگی است. گروه النصره همراه با شروع بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ فعالیت را آغاز کرد. با واقعیت موجود در جامعه سوریه که زیر نظامی لاییک زیسته بود آشنا بود به همین دلیل موضع گیری های النصره نسبت به داعش در ارتباط با مردم سوریه واقع بینانه تر بود خصوصاً اینکه داعش به تازگی به بحران سوریه وارد شده بود و از طرفی نه تنها پرونده قابل قبولی نداشت بلکه به زور خود را در مناطق تحت سیطره اش قالب کرده بود.

جبهه النصره به دست مجموعه ای از رهبران سوریه ای تشکیل شده است کسانی امثال جولانی که سال ها در زندان سوریه بوده اند و با استفاده از عفو عمومی آزاد شده بودند کسانی که قبل از شروع بحران سوریه مخفیانه به دعوت مشغول بودند و دیگرانی که زیر پرچم القاعده سال ها در افغانستان عراق و چچن جنگیده بودند و با شروع بحران سوریه برای جنگیدن و دفاع از کشور دوباره بازگشتند. یکی از این افراد ابومحمد الفاتح معروف به جولانی رهبر گروه النصره است. وی شخصیتی دانشگاهی و سوری الاصل است که سال ها در عراق و چچن و دیگر کشورها جنگیده است. البته ناگفته نماند تعدادی اندک و انگشت شمار از دیگر کشورها نیز در گروه النصره وجود دارند.

اما در طرف مقابل داعش بیشتر بر نیروها و سربازان بیگانه متکی است و چه در بین سربازان و چه در کادر رهبری تعداد اندکی از سوری ها قرار دارند و از اینجا مشخص می گردد که گروه النصره اوضاع سوریه را بیشتر درک و مراعات می کند. علاوه بر این داعش معتقد است که از بطن انقلاب سوریه به وجود آمده است و این معیار نیز پذیرفتنی نیست که هر کس در انقلاب سوریه نقش داشته و دارد می تواند آینده این کشور را رقم بزند.

تفاوت داعش با سایر گروه های تروریستی

داعش علاوه بر داشتن موارد مشترک ولی دو تفاوت اساسی را با سایر گروه های تروریستی دارد:

۱- خوی وحشی گری : یکی از فرمانده هان این گروه تکفیری در مصاحبه ای که انجام داده عنوان نمود که علت این نوع برخورد همراه با رعب و وحشت، خالی کردن اطراف نوری مالکی است . الجنابی از فرماندهان اصلی گروهک داعش گفت :خیلی‌ها بعد از آنکه نشان دادیم با کسانی که با مالکی همکاری کنند چه می‌کنیم ،در مقابل داعش مقاومت نمی‌کنند و فداکاری برای مالکی را کنار گذاشته‌اند.

۲- اشغال زمین و توسعه قلمرو :از ملزومات نام “دولت اسلامی عراق و شام” داشتن سرزمین است تا به خیال واهی خود بر آن سرزمین دولت اسلامی را حاکم کنند در صورتیکه سایر گروه های القاعده برای دستیابی به اهدافشان بر فشار و ضربه زدن از طریق ترور و انفجار و عملیات انتحاری باور دارند و حتی هدف گروه های دیگر از قرار گرفتن بر محیط جغرافیایی همراه کردن مردم در راستای سرنگونی یا تحمیل اراده بر دولت مرکزی است .

واکنش گروههای اسلامی به اقدامات داعش

عدنان العرعور، از علمای منتفّذ سلفی در سوریه، در واکنش به اقدامات داعش، در مصاحبه‌ای بیان کرد:

برای ما روشن شده‌است که نیروهای داعش همه توافقات را زیر پا می‌گذارند و به کشتن مجاهدین راه حق مبادرت می‌ورزند. آنها خائنانی هستند که تلاش می‌کنند تا با تکفیر ، امت اسلامی را از وجود علما پاک کنند.

دکتر علی قره‌داغی، دبیرکل اتحادیه جهانی علمای اسلام، در پاسخ به اقدامات داعش در کشتار کردها و غیرنظامیان در سوریه، در مصاحبه‌ای بیان کرد: «ما برخوردهای ضد راهبان مسیحی را محکوم می‌کنیم و با اقدامات تروریستی مخالف هستیم. اقدامات تروریستی انجام‌شده ازسوی دولت اسلامی عراق و شام را محکوم می‌کنیم. داعش قربانیان خود را بیشتر ازمیان اهل تسنن انتخاب کرده‌است تا اهل تشیع. گروهی، از روی حماقت و نفهمی، دست به اقداماتی نابجا زدند و تصویری ناپسند و زشت از اسلام را در اذهان ترسیم کردند و ازهمین‌روی، در این برهه ایفای نقش عالمان مذهبی برای تغییر این تصویر، ضروری است»(171264 http://www.entekhab.ir/fa/news/).

آیت‌الله سیستانی، مرجع تقلید شیعه، از شیعیان خواسته تا «سلاح بردارند و با پیکارجویان افراطی مبارزه کنند». سخنگوی او اعلام کرده‌است که «شهروندانی که قادر به حمل اسلحه هستند، وظیفه دارند که در دفاع از کشور و مردم خود و اماکن مقدس، به نیروهای امنیتی کشور بپیوندند»(http://www.entekhab.ir/fa/news/171218 ).

واکنش سران کشورها به داعش

بسیاری از کشورها علیه داعش موضع گرفته و گروهی از کشورهای خاورمیانه برای ائتلاف اوباما ثبت نام نموده‌اند.

اوباما رئیس جمهور آمریکا بدنبال قتل خبرنگار آمریکایی توسط داعش، طی سخنانی گفت: داعش یک غده سرطانی است وهیچ دین و مذهبی را نمایندگی نمی‌کند. هیچ دین و مذهبی اینگونه جنایات را ترغیب نکرده است.

)http://www.theguardian.com/world/2014/sep/11/obama-isis-coalition-middle-east-countries(

اوباما در سخنان دیگری گفت:داعش حاوی یک تهدید فوری برای مردم عراق و مردم سراسر منطقه است و به همین دلیل اقدامات ارتش ما در عراق باید بخشی از یک استراتژی وسیع تر و جامع تر باشد تا از این طریق، از مردم خود حفاظت کرده و از شرکای خود که دارند با داعش می‌جنگند، حمایت کنیم.

زیباری وزیر خارجه عراق نیز داعش را غده سرطانی خواند که اعمال وحشیانه و شیطانی انجام می‌دهند. نخست وزیر انگلیس و فرانسه نیر اعمال این گروه را وحشیانه قلمداد کردند و خواستار مقابله با آن شدند. وزیر خارجه فرانسه از کشورهای مختلف از جمله ایران خواست در جنگ با داعش در عراق متحد شوند (www. parssea.org/?p=6905).

واکنش نظام بین‌الملل به جایگاه داعش

گروه داعش با وجود اینکه چندین شهر را در تصرف خود دارد و شهر موصل را به عنوان مقر حکومتی خلافت اسلامی یا دولت اسلامی اعلام کرده است اما در نظام حقوقی بین‌المللی هیچ کشوری این پدیده را به عنوان یک دولت به  رسمیت نشناخته است. سازمان ملل و تعدادی از رهبران کشورهای جهان از جمله عراق، فرانسه، ایران، آمریکا و بریتانیا داعش را یک خطر فراتر از منطقه قلمداد کرده و درخواست کردند که این گروه در فهرست تروریست‌ها و جنایتکاران جنگی قرار گیرد.

سازمان ملل متحد ضمن محکوم کردن اقدامات دولت اسلامی (داعش سابق) اعلام کرد که این گروه می‌تواند در فهرست گروههای تروریستی و جنایت‌کاران جنگی قرار گیرد. روز ۲۴ مرداد ۱۳۹۳ شورای امنیت به اتفاق آراء در نشست شماره ۷۲۴۲ خودقطعنامه شماره ۲۱۷۰ راتصویب کرد این قطعنامه تحت فصل هفتم منشور سازمان، با یک مقدمه و ۲۴ بند و ۶ پیوست، از داعش به عنوان گروه تروریستی یاد و خواستار انحلال آن شد. این قطعنامه با یاد آوری قطعنامه‌های قبلی در مورد تروریسم از کشورهای عضو سازمان ملل می خواهدکه تصمیم‌های مناسب را برای تحریم این گروه در بخش‌های اقتصادی یا اعمال فشار لازم اتخاذ کند. کشورها مطابق قطعنامه شماره ۱۴۵۲ مصوب (۲۰۰۲)سازمان ملل موظفندبا این گروهها برخورد کنند و همه کشورهای عضو موظفند این گروهها را در فهرست ممنوعه کشورهای خود قرار دهند. قطعنامه شورای امنیت خواستار انحلال و خلع سلاح دولت اسلامی(ISI) و همچنین جبهه النصره شده و شش نفر از حامیان آن‌را در فهرست تحریم قرار داد(http://www. parssea.org/?p=6290).

اعلام رسمی کاخ سفید در مورد جنگ با داعش

دولت آمریکا در راستای شفاف‌سازی درباره سیاست‌هایش در قبال سوریه رسماً اعلام کرد که واشنگتن در جنگ با گروه تروریستی دولت اسلامی (داعش) قرار دارد. وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) نیز گفت: می‌دانیم که ما در جنگ با داعش قرار داریم؛ درست همانند جنگی که با القاعده و گروه‌های وابسته به آن داریم. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت: ما وارد عملیات ضد تروریستی مهمی شده‌ایم و قرار است که به یک عملیات طولانی مدت مبارزه با تروریسم تبدیل شود.

).http://www. en.tempo.co/read/news/2014/08/02/055596766(

ائتلاف جهانی علیه داعش

گروه موسوم به ائتلاف علیه داعش متشکل از 60 کشور، با چیدمانی منحصر از کشورهای غربی ( در راس آنها آمریکا و انگلیس و فرانسه ) و کشورهای محافظه کار عربی در حاشیه خلیج فارس و منطقه خاورمیانه می باشد که وجه اشتراک تمامی اعضای این ائتلاف در این مورد خاص در ویژگی هایی  چون حمایت، پشتیبانی و تجهیز گروه های تروریستی در چند سال اخیر در ارتباط با وقایع سوریه می باشد. از نکات قابل توجه در شکل گیری این ائتلاف نحوه قرار گرفتن اعضای آن در قالب یک واحد بین المللی به اصطلاح مبارزه با تروریسم می باشد؛ بطوریکه بر همگان روشن است اکثر قریب به اتفاق کشورهای عضو همان کشورهایی می باشند که در پرورش تروریسم سلفی و بغرنج نمودن امنیت در خاورمیانه در چند ساله اخیر نقش اساسی ایفا نموده اند. آنچه در باب پدیده تروریسم مهم بنظر می رسد این می باشد که تروریسم، از دو بخش سازنده بزرگ و گروهی از سازندگان کوچک شکل می گیرد، به عبارت دیگر گروهی هستند که تروریسم را می‌سازند و گروه کوچک‌تر ها وظیفه محوله را در این زمینه انجام می‌دهند.در واقع باید بر این نکته کلیدی عالم و آگاه بود که این ائتلاف به ظاهر ضد تروریستی در ذات خود اگر بر واژه تروریستی اطلاق نگردد( گروهای تروریستی فاقد سامان سیاسی اند درحای که دولت – ملت ها دارای ساختار عینی سامان یافته می باشند) اما به نوعی خود حامل و عامل تروریسم می باشند؛ به بیانی جامع و صریح باید تاکید نمود که هدف اصلی از تشکیل این ائتلاف نه تنها نابودی گروه هایی چون داعش نیست (کما اینکه بطور تلویحی نه به شکل ضمنی کشورهای ائتلاف هدف خود را مقابله با داعش اعلام نموده اند) بلکه هدف در پوشش مبازره با این گروه ها در تحلیلی واضح از مواضع چند سال اخیر این کشورهای تشکیل دهنده ائتلاف دولت سوریه و ساقط نمودن بشار اسد از کرسی قدرت در سوریه می باشد؛ واقعیت امر این است برخی از همین کشورهای ائتلاف با هدف مبارزه با دولت سوریه و نه داعش وارد این کارزار شده‌اند . از همین رو بر مبنای تحلیل های متواتر حمله به داعش برنامه ای  است برای سوریه و گشودن روزنه ای نظامی به این کشور و هدف اصلی آن نابودی نظام سوریه و سرنگونی آن است. مع الهذا بمباران های بی هدف گاها بر علیه تروریست های تکفیری در سوریه ( مناطقی چون کوبانی) و عراق و نیز بمباران پالایشگاه های سوریه و خسارت واردن کردن به تاسیسات و زیر ساخت های حداقلی به جا مانده از درگیری های چند ساله اخیر در سوریه توسط جنگنده های اعضای ائتلاف همگی گواهی بر تحلیل های مذکور در این باره می باشد.

( 224591 http://www.bultannews.com/fa/news/)

جنایات جنگی

بنابر گزارش دیده‌بان حقوق بشر، سازمان داعش ،دردرگیری‌های نظامی خود از کودکان و نوجوانان استفاده می‌کند. این گزارش بر پایه اطلاعات داده شده توسط ۲۵ نهاد تنظیم شده است. در این گزارش نه تنها داعش متهم به استفاده نظامی از کودکان شده است، بلکه گروهک‌ها و سازمان‌های دیگری از جمله جبهه النصره سازمان نزدیک به القاعده، ارتش آزاد سوریه، جبهه اسلامی سوری و نیروهای امنیتی در مناطق کردنشین هم متهم به استفاده نظامی از کودکان شده‌اند.

بنابر گزارش روزنامه واشینگتن پست، نیروهای داعش ساکنین چند روستای ترکمن نشین در عراق را قتل‌عام کرده‌اند که در بین آنها دو دختر خردسال هم وجود دارد. بنابر گزارش یک پلیس محلی، تعداد مقتولین ۵۵ تن اعلام شده است. ده‌ها تن دیگر هم مفقودالاثر شده‌اند.

در روز شنبه، ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۴، سازمان نظارت بر حقوق بشر در بریتانیا خبر از سنگسار شدن دو زن توسط داعش در مدت کمتر از ۲۴ ساعت خبر داد. ابتدا یک زن بیوه ۲۶ ساله در بازاری در منطقه دبکه سوریه سنگسار شد و تنها چند ساعت بعد، زن دیگری در شهر الرقه سنگسار شد. عکس‌هایی از مراسم اجرای حکم توسط حامیان داعش در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. آنها با یک خودروی پر از سنگ به محل اجرای حکم رفته بودند( http://www.dw.de/p/1cfvx). 

اقدامات حکومت داعش

داعش در بیانیه‌ای در تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴، رسماً اعلام نمود که با حذف عبارت عراق و شام، نام خود را به دولت اسلامی تغییر داده است و اعضای آن با خلیفه‌شان، ابوبکر بغدادی، بیعت نموده‌اند. آنها همچنین از آغاز دوران نوین جهاد جهانی خبر داده‌اند.

تخریب مساجد و آرامگاه‌ها

گروه داعش پس از اشغال شهر تاریخی موصل در شمال عراق، اماکن مقدس به ویژه مساجد و آرامگاه‌های مقدس در نزد شیعیان را تخریب نمود. حداقل چهار آرامگاه مقدس در نزد اعراب سنی و صوفی توسط بولدوزر خراب گردید. همچنین شش مسجد شیعی به وسیله انفجار تخریب گردید.

غارت بانک ها

افراد مسلح داعش پس از تصرف شهر موصل، دست به غارت بانک‌های این شهر زدند. این گروه موفق شد حدود ۴۲۹ میلیون دلار را از بانک‌های موصل، غارت کند. بدین ترتیب می‌توان گفت داعش در آن زمان به ثروتمندترین گروه تروریستی در جهان تبدیل شد. پیش از تصرف موصل «دارایی نقدی داعش ۸۷۵ میلیون دلار» بوده است. بنا به گزارش گاردین پس از تصرف شهر موصل، دارایی‌های داعش احتمالاً بالغ بر چند میلیارد دلار شد. پس از غارت بانک‌ها و مؤسسات مالی و دست‌یابی به تجهیزات نظامی موصل باید به دارایی‌های پیشین داعش مبلغی حدود یک و نیم میلیارد دلار دیگر را نیز افزود.

صدور نفت

داعش در ۱۴ تیر ۱۳۹۳ نخستین محموله‌های نفت را از میدان نفتی عجیل آغاز و آنها را از منطقه کردستان عراق صادر کرد. داعش ۱۰۰ تانکر نفت خام را به قیمت حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار دلار در هر تانکر برای تامین مالی عملیات‌های خود به فروش رساند. شلال عبدالبابان شهردار منطقه توزخورماتو در بیانیه‌ای گفت: افرادی که نفت را از این گروه می‌خرند از راه‌های تحت کنترل این گروه و از طریق شهرهای کِفری یا غدیرکرم به پالایشگاهها یا با هماهنگی ایست‌های بازرسی از طریق شهر مخمور به منطقه کردستان می‌رسانند. آنها همچنین در این زمان کنترل تمامی میدان‌های نفتی و گازی مهم سوریه را در استان دیرالزور که هم‌مرز عراق است، در دست داشتند. داعش هر بشکه نفت استان دیرالزور سوریه را به قیمت ۱۲ دلار به فروش می‌رساند. پیش از این، زمانی که چاههای نفت دیرالزور در دست دیگر گروههای تروریستی قرار داشت، آن‌ها هر بشکه نفت را معادل ۳۰ الی ۵۰ دلار می‌فروختند. یکی از منابع اصلی درآمد داعش، نفت و گازی است که از منابع زیر زمینی سوریه غارت می‌کنند. عمده خریداران این نفت و گاز دلال‌های سوختی هستند که نفت خریداری شده را به مقصد اروپا و آمریکا روانه می‌کنند(170524http://www.entekhab.ir/fa/news/).

تبلیغات و جنگ روانی

به ادعای «انتخاب» داعش در زمان اعلام خلافت در عراق و سوریه اقدام به تولید خبر و گزارش در اینترنت، تهیه فیلم‌های تبلیغاتی و حتی فروش تی‌شرت‌هایی با آرم «داعش» و تبلیغ گسترده آن در فضای مجازی در سطح دنیا کرد. استفاده و چاپ نقشه جهان، عبارات «الدولة الاسلامیة»، «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله» بر روی پیراهن‌ها و تی‌شرت‌ها یک نمونه دیگر از این کارهاست. این تیشرت‌ها با آرم گروه تروریستی «دولت اسلامی عراق و شام، در برخی فروشگاههای ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا دیده شده است.

در جنوب هند تحقیقات درباره پیراهن‌های دارای آرم داعش که شماری از جوانان با آنها عکس انداخته و سپس در فیس بوک منتشرکردند، مشخص کرد فرد اصلی یک حامی فعال این گروه است که سعی می کرده مغز جوانان مسلمان هندی را برای جنگ در عراق شستشو دهد.

حضور در فضای مجازی

این گروه از اینترنت به عنوان ابزاری برای تبلیغ و پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند. بر طبق گزارش‌ها، از ۹ ژوئن که حملات نظامی این گروه شروع شده، تعدادی حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر و فیسبوک ایجاد شده که ادعا می‌کنند «نماینده داعش در عراق و سوریه» هستند و به منتشر کردن اخبار، تصاویر و فیلم‌های مرتبط با این گروه می‌پردازند که بعضاً به زبان‌هایی از جمله فرانسوی و انگلیسی هستند. البته این حساب‌ها به صورت رسمی از طرف داعش تأیید نشده است. تعداد قابل توجهی از این پیام‌ها، از کشورهایی همچون کویت، عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارسی منتشر شده است. دولت عراق برای جلوگیری از تأثیر این تبلیغات در فضای مجازی، دسترسی به این شبکه‌های اجتماعی را محدود کرده است.

به گزارش شفقنا از العالم به نقل از «سومریه نیوز» اختلافات شدید میان سران داعش درباره فتواهایی که این گروه سعی دارد آن‌ها را بر مردم اعمال کند، منجر به درگیری میان سران داعش شده است، در پی صدور فتواهایی دال بر ممنوعیت کاربرد اینترنت، گیرنده‌های ماهواره‌ای و تلفن‌های هوشمند در استان نینوا اختلافاتی بین سران این گروه رخ داد، و این فتواها به مذاق برخی از عناصر داعش خوش نیامده‌و باعث درگیری شده‌است.

چاپ اسکناس و گذرنامه

گروه دولت اسلامی عراق و شام پس از اعلام خلافت و تغییر نام به «دولت اسلامی»، در مناطق تحت سیطره خود دست به چاپ اسکناس و گذرنامه‌های جدید زد. داعش پس از اعلام تشکیل خلافت اسلامی بلافاصله پرچم جدید خود را نیز به ۲۳ زبان زنده دنیا منتشر کرد. تعدادی از رسانه‌های محلی از چاپ اسکناس‌های جدید در یک، پنج و ده دیناری داعش در موصل و تکریت و برخی از مناطق استان دیالی خبر دادند. تارنمای روزنامه ترکی «ینی شفق» ترکیه پیش‌تر از چاپ نخستین گذرنامه رسمی داعش برای ۱۱ هزار عضو این گروه در شهر موصل عراق خبر داد.

چاپ مجله

به نوشته ی «انتخاب» و «شبکه ی خبر ایران» داعش نخستین نشریه خود را به دو زبان انگلیسی و عربی در ماه رمضان در ۵۰ صفحه با نام "دابق"منتشر کرد، بر روی جلد آن عبارت «بازگشت خلیفه» خودنمایی می‌کند. به تیراژ این نشریه اشاره نشده است اما اعلام شده است که در دو نسخه اینترنتی و چاپی منتشر می‌شود. نسخه چاپی بین ساکنان مناطق تحت اشغال داعش در عراق توزیع و نسخه اینترنتی نیز از طریق ایمیل به گیرندگان ارسال شد. این نشریه با کیفیت حرفه‌ای بالایی تولید و هدف از آن ترویج «دولت خلافت» ادعا شده است.

)http://www.entekhab.ir/fa/news/(171239

داعش در تیر ۱۳۹۳ اعلام نمود که شبکه ی تلویزیونی جدیدی با نام «دابق» را در شهر موصل عراق راه‌اندازی کرده است. این شبکه اخبار و اطلاعاتی را در خصوص جنگ‌ها در عراق و سوریه طی دوره گذشته پخش می‌کند. در ۱۸ ژوئن گذشته فاش شده بود که عربستان سعودی کارشناسانی را به موصل فرستاده تا شبکه تلویزیونی وابسته به گروه داعش را راه بیندازند.

ناکارآمدی در اداره دولتی شهرهای تحت اشغال

داعش تلاش می‌کند در شهر بزرگ موصل با ۲ میلیون نفر جمعیت، مثل یک «دولت» رفتار کند، اما بی‌اطلاعی و نابلدی نیروهای این گروه تروریستی از اداره شهر بسیار جدی است. ترافیک شدید، کمبود موادغذایی و سوخت، امور روزمره شهری و دستگاه‌های دولتی بلاتکلیف وضعیت مناطقی است که به دست نیروهای داعش افتاده است. داعش در شهر موصل عراق به سرعت مصرف و فروش هرگونه الکل را ممنوع کرد و روی تمام نقاشی‌ها و تبلیغات در سطح شهر که در آن زنی دیده می‌شد رنگ پاشید، اما مجازات‌های بسیار سخت رقه را در موصل اجرایی نکردند. نیروهای خلافت اسلامی به ۳ نفر از سنی مذهب‌های شهر موصل پیشنهاد دادند که فرمانداری نینوا را برعهده گیرند و هر ۳ نفر این پیشنهاد را رد کردند. مردم موصل می‌گویند مهم‌ترین مشکل کمبود جدی سوخت است که زندگی در موصل را سخت‌تر از پیش کرده است. داعش در موصل خانه‌های مسیحیان و شیعیانی را که از ترس این گروه فرار کردند یا به دست گروه اعدام شدند، در اختیار ساکنان سنی مذهب قرار داده است. یک بحران دیگر در شهرهای تحت کنترل نیروهای داعش، بحران پرداخت دستمزدها است. در شهر رقه سوریه داعش حقوق کارمندان را پرداخت می‌کند و توانسته تا حدی لوله‌های آب شهری و برق‌کشی را تعمیر کند. در روزهای ماه رمضان نیز میان مردم غذا و آب تقسیم کرده است. با این‌حال در موصل داعش هنوز نتوانسته دستمزد کارمندان دولتی را پرداخت کند. هرچند وعده داده که به زودی حقوق آن‌ها پرداخت خواهد شد.

 

نتیجه گیری

1. از جمله گام های اصلی و اولیه مبارزه بر علیه تروریسم، مبارزه با تفکری است که باعث ایجاد گروه های تروریستی چون القاعده و داعش می گردد؛ با وجود عدم مبارزه با این تفکر و ریشه های شکل گیری آن ، این تفکر و سطوح گسترش آن، روز به روز عمیق تر می شود. مع الوصف داشتن یک تحلیل تقلیل گرایانه سیاسی بر حوادث پیش روی در آینده مبنی بر نابودی گروه های تندرو تکفیری- تروریستی چون داعش فاقد مبانی علمی و عقلانی در حوزه علم سیاست می باشد و لذا رصد نمودن تحرکات توامان نیروهای ائتلاف و گروه هایی چون داعش در مناطق بحرانی در عراق و سوریه به سهولت می تواند در یک مقصد واحد و در یک هدف مشترک حرکت نمودن آنها را مشخص و معلوم نماید.

 2. هرچند جهاد و اتحاد دینی و قومی در عراق و سوریه می تواند در جلوگیری از پیشروی نیروهای گروه تروریستی داعش نقش بازدارنده را داشته باشد ولی برای حل بحران در کنار اقدامات اشاره شده نیاز به قطع یا محدود کردن منافذ ورودی از کشورهای همسایه به خاک این کشورها می باشد؛ همچنین تغییر رویه و عدم پشتیبانی مالی و سیاسی کشورهای حمایت کننده از داعش، اصلی انکار ناپذیر در جهت تضعیف این جریان است و مضافاً نیاز به نگاه همگرایانه در دولت نوری المالکی به منافع ملی و تمامیت ارضی عراق بیش از پیش احساس می شود .

3. با وجود آنکه جنبش بیداری اسلامی سلطه حاکمان اقتدار گرای جهان عرب را از بین برد اما سقوط دیکتاتورهای منطقه فرصت ایده آلی را برای سلفی ها مهیا کرده و جریان سلفی گری فعالانه ترین موضع را در قبال بیداری اسلامی اخذ کرده است تا در راستای عملی کردن اهداف و عقاید منحرف خود گام بردارد. بنابراین می توان گفت اساسی ترین راهکار برای جلوگیری از اندیشه سلفی گری و زاییده های تفکری آن همچون داعش، روشنگری بنیادی در جوامعی است که این جریان منحرف در آنها ریشه دوانده و ارائه الگویی عملی از حکومت اسلامی است که در تمامی زیرساختها مبانی صحیح و به دور از اشکالی را برمبنای وحی الهی در بر داشته باشد.  

س. زارعی

هادی رحمانی

آبانماه 1393

 

منابع و مآخذ

 اسد، علی اکبر. «ظهور و افول القاعده در عراق». فصلنامه راهبرد. سال هجدهم. شماره 51. 1388. ص 242.

17793712/ http://www.dw.de

 http://www.bultannews.com/fa/news/224591

http://www.fararu.com/fa/news/194271

http://www.kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=56317

http://www.en.tempo.co/read/news/2014/08/02/055596766

http://www.funnos.com/16387

http://www.parssea.org/?p=6290

http://www.aftabir.com/articles/view/politics/world/c1_1411154784p1.php

http://www.dw.de/p/1cfvx  

http://www.dw.de/p/1cnad

http://www.entekhab.ir/fa/news/166141

http://www.entekhab.ir/fa/news/170524

http://www.entekhab.ir/fa/news/170947

http://www.entekhab.ir/fa/news/171218

http://www.entekhab.ir/fa/news/171239

http://www.entekhab.ir/fa/news/171264

http://www.entekhab.ir/fa/news/172886

http://www.khabaronline.ir/detail/364457/World/middle-east

http://www.latimes.com/world/middleeast/la-fg-isis-video-20140620-story.html

http://www.longwarjournal.org/archives/2006/10

http://www.maddahnews.ir/fa/news/3950

http://www.tabnak.ir/fa/news/408587

http://www.theguardian.com/world/2014/sep/11/obama-isis-coalition-middle-east-countries

www. parssea.org/?p=6905 http://